Wyłudzenia odszkodowań w Polsce? Płacisz za to właśnie ty

Znasz to uczucie, gdy składka za OC znowu poszła w górę? 675 milionów złotych – dokładnie tyle stracili polscy ubezpieczyciele w 2024 roku przez oszustów. To prawie połowa więcej niż rok wcześniej. Zgadnij, kto pokrywa te straty.

Najważniejsze informacje z artykułu – co zapamiętać?

1. Skala problemu rośnie – w 2024 roku w Polsce wykryto 32 tysiące przypadków wyłudzeń odszkodowań na rekordową kwotę 675 mln zł (wzrost o 49% r/r), a każde wyłudzenie przekłada się na wyższe składki dla wszystkich uczciwych klientów.
2. Najpopularniejsze oszustwa – do najczęstszych metod należą aranżowane kolizje drogowe, fałszowanie dokumentacji, antydatowanie szkód, seryjne zgłaszanie tych samych szkód u kilku ubezpieczycieli oraz coraz częściej wykorzystanie AI i deepfake’ów do tworzenia fałszywych dowodów.
3. Globalny problem – wyłudzenia odszkodowań są plagą również na świecie: w USA sięgają 308 mld dolarów rocznie, a w Europie stanowią nawet 10% wszystkich kosztów roszczeń.
4. Nowoczesna walka z oszustami – ubezpieczyciele wdrażają zaawansowane technologie (AI, big data, telematyka, blockchain) i współpracują poprzez UFG, by skuteczniej wykrywać i blokować fałszywe roszczenia.
5. Surowe konsekwencje prawne – za wyłudzenie odszkodowania grozi nawet do 8 lat więzienia, a przestępstwo to jest ścigane z urzędu.

Wyłudzenia odszkodowań – podstawa prawna

• Art. 298 §1 Kodeksu karnego (k.k.):„Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
  • Przestępstwo to dotyczy celowego wywołania zdarzenia ubezpieczeniowego (np. sfingowanej kolizji czy podpalenia), aby uzyskać wypłatę odszkodowania.
  • Jest to przestępstwo kierunkowe – wymaga zamiaru osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez wywołanie zdarzenia ubezpieczeniowego.
  • Usiłowanie wyłudzenia odszkodowania podlega tej samej karze co dokonanie, zgodnie z art. 13 §1 k.k..

Czyli – kto celowo powoduje zdarzenie mające na celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, ten popełnia przestępstwo ubezpieczeniowe.

• Art. 286 §1 k.k. – Oszustwo:„Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”.
  • Przestępstwo oszustwa obejmuje wprowadzenie w błąd ubezpieczyciela (np. zgłoszenie fikcyjnej szkody lub fałszywe przedstawienie okoliczności zdarzenia) w celu otrzymania korzyści majątkowej.
  • Odpowiedzialność karna powstaje zarówno w przypadku doprowadzenia do wypłaty odszkodowania, jak i próby jego wyłudzenia (usiłowanie).
• Zbieg przestępstw:
  • W praktyce często dochodzi do zbiegu art. 298 k.k. (wyłudzenie odszkodowania) i art. 286 k.k. (oszustwo), gdy sprawca nie tylko wywołuje zdarzenie, ale też wprowadza ubezpieczyciela w błąd co do jego okoliczności.

Ważne! Wyłudzenie odszkodowania to przestępstwo, nie wykroczenie, i podlega karze pozbawienia wolności (od 3 miesięcy do 5 lat według art. 298 k.k. lub od 6 miesięcy do 8 lat według art. 286 k.k.). Nie obowiązuje limit wartości szkody (np. 800 zł), jak w przypadku kradzieży w ramach wykroczenia. Sądy konsekwentnie uznają próby wyłudzenia odszkodowania za przestępstwa, nawet jeśli do wypłaty świadczenia nie doszło (usiłowanie). To z kolei może skutkować wszczęciem postępowania karnego.

Istnieje wyjątek od tej reguły. Zgodnie z art. 298 § 2: „Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wypłacie odszkodowania”.

Przykładowe orzeczenia sądów w sprawie wyłudzenia odszkodowań

• Sąd Rejonowy w Bełchatowie, II K 928/17:
  • Sprawa dotyczyła usiłowania wyłudzenia odszkodowania za fikcyjną kolizję. Oskarżony zgłosił szkodę komunikacyjną, która w rzeczywistości nie miała miejsca. Sąd uznał, że zachowanie oskarżonego polegało na wprowadzeniu w błąd ubezpieczyciela co do okoliczności powstania szkody, co stanowiło usiłowanie oszustwa (art. 13 §1 w zw. z art. 286 §1 k.k.).
  • Sąd podkreślił, że próba wyłudzenia odszkodowania polegała na złożeniu fałszywego zgłoszenia szkody, co jest przestępstwem, a nie wykroczeniem.
• Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku, II K 52/15:
  • Sprawa dotyczyła usiłowania wyłudzenia odszkodowania z tytułu fikcyjnej kradzieży samochodu. Sąd uznał, że wszystkie działania oskarżonego (zawiadomienie o niepopełnionym przestępstwie, składanie fałszywych zeznań, usiłowanie oszustwa) były wynikiem zamiaru wyłudzenia odszkodowania i doprowadzenia ubezpieczyciela do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.
  • Sąd podkreślił, że usiłowanie wyłudzenia odszkodowania podlega karze takiej samej jak dokonanie.
• Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, IV Ka 585/15:
  • Sprawa dotyczyła usiłowania wyłudzenia odszkodowania za fikcyjną kolizję drogową. Oskarżeni podali niezgodne z prawdą oświadczenia o uszkodzeniach pojazdów, które miały miejsce podczas innego zdarzenia. Sąd uznał, że zachowanie to stanowiło usiłowanie oszustwa (art. 13 §1 w zw. z art. 286 §1 k.k.).
• Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, II AKa 392/17:
  • Sprawa dotyczyła wyłudzenia odszkodowania poprzez celowe spowodowanie pożaru lub kolizji drogowej. Sąd uznał, że takie działanie wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 298 §1 k.k.

Skala problemu wyłudzeń odszkodowań robi wrażenie

Spojrzałem na najnowsze dane i aż mnie zatkało. W zeszłym roku firmy ubezpieczeniowe wykryły ponad 32 tysiące prób wyłudzenia odszkodowania. Ciekawostka – prób było mniej niż w 2023 (spadek o 15%), ale za to kwoty rosły jak szalone. Z 452 milionów skoczyliśmy na 675 milionów złotych.

Wiesz, co to oznacza? Oszuści robią się coraz bardziej zuchwali. Zamiast drobnych przekrętów na kilka tysięcy, celują w grubsze ryby. Na szczęście większość (88%) udało się złapać przed wypłatą takiego odszkodowania. Reszta? Cóż, trafiła do kieszeni cwaniaków.

Porównajmy to z innymi krajami. Amerykanie tracą rocznie 308,6 miliarda dolarów – to ponad 900 dolarów na głowę. U nas wychodzi „tylko” 18 złotych na osobę. Brzmi nieźle? Niekoniecznie. Po prostu nasze systemy wykrywania dopiero doganiają zachodnią skuteczność.

Gdzie znikają pieniądze?

Rozłożyłem dane na czynniki pierwsze:

• Ubezpieczenia komunikacyjne – absolutny lider. 65% wszystkich oszustw, wzrost wartości o 30% rok do roku,
• Ubezpieczenia na życie – skok o 23% do 77,25 mln zł. Połowa to fikcyjne zgony,
• Majątkowe (bez komunikacji) – rekordowy wzrost o 54%. Kradną wszystko – od rowerów po serwery kryptowalut.

Metody, które przyprawiają o zawrót głowy

Rozmawiałem niedawno z człowiekiem z działu antyfraudowego. To, co mi opowiedział, brzmi jak scenariusz filmu akcji.

Polowania na rondach i autostradach (crash for cash)

Wyobraź sobie sytuację: spokojnie jedziesz przez rondo. Nagle ktoś gwałtownie hamuje przed tobą. Bum! Stłuczka. Okazuje się, że „poszkodowany” prowadzi wypożyczone BMW M5, ma trzech kolegów jako świadków i prawnika na speed dialu.

Grupy przestępcze wynajmują luksusowe fury specjalnie pod takie akcje. Czasem zatrudniają obcokrajowców jako kierowców – trudniej potem wykryć powiązania. Niektórzy stosują pozorne ustąpienie pierwszeństwa albo w niektórych przypadkach wręcz cofanie na autostradzie. Czysty biznes.

„Od lat najpopularniejszą formą oszustwa jest pozorowanie kolizji drogowych lub wymuszanie powstania szkód, aby wyłudzić wypłatę odszkodowania z ubezpieczeń komunikacyjnych” – podkreślają analitycy Polskiej Izby Ubezpieczeń, wskazując jednocześnie na rosnącą liczbę przypadków wykorzystania skradzionych danych osobowych do zawierania fikcyjnych polis.

Zmarli, którzy żyją

Brzmi makabrycznie? To codzienność branży. Jeden typ próbował wyłudzić kasę za śmierć partnerki w Demokratycznej Republice Konga. Problem? Wypadek nigdy się nie wydarzył.

Inni zawierają umowy ubezpieczenia powoduje zdarzenie będące podstawą roszczenia już po śmierci „ubezpieczonego”. Albo antydatują polisy dla osób śmiertelnie chorych. Kreatywność nie zna granic.

Używanie uszkodzonych pojazdów sprowadzanych z zagranicy

Samochody, które są już uszkodzone, są rejestrowane i ubezpieczane na wysokie kwoty, a następnie zgłaszane są szkody powiększające rzeczywisty zakres uszkodzeń lub zgłaszane jako nowe.

Ustawione stłuczki i reżyserowanie wypadków

Zorganizowane grupy przestępcze aranżują kolizje lub wypadki drogowe, często z udziałem pojazdów wcześniej uszkodzonych, aby wyłudzić odszkodowania.

Zawyżanie wartości szkód osobowych i majątkowych

Oszuści powiększają zakres uszkodzeń ciała (np. urazy kręgosłupa, problemy psychiczne) lub zawyżają koszty napraw i odszkodowań majątkowych, np. poprzez fałszowanie dokumentacji medycznej lub samodzielne powiększanie zniszczeń pojazdu

Wehikuł czasu – sztuka antydatowania

Zalało ci mieszkanie w lutym, polisę kupiłeś w marcu? Dla oszusta to pestka. Zmieni datę na zdjęciach, przekupi sąsiada, żeby potwierdził jego wersję. Voilà – szkoda „powstała” w okresie ochrony.

W przypadku pierwszej szkody na świeżo kupionym używanym aucie niektórzy zgłaszają stare uszkodzenia jako nowe. Nieuczciwy właściciel samochodu z premedytacją powiększa zniszczenia, żeby wyrwać więcej kasy.

AI i deepfake’i wkraczają do gry

475% wzrost ataków z użyciem syntetycznych głosów – tak podaje firma Pindrop. Oszuści tworzą:

• Fałszywe nagrania „świadków”.
• Przerobione zdjęcia jako „dowody”.
• Syntetyczne głosy imitujące prawdziwych ubezpieczonych.

To już nie science fiction. To rzeczywistość 2025 roku.

Seryjni zgłaszacze

Ten sam spalony serwer kryptowalut zgłoszony u trzech różnych firm. Ta sama „skradziona” hulajnoga za 30 tysięcy w czterech towarzystwach. Niektórzy liczą, że ubezpieczyciele nie gadają ze sobą. Mylą się.

Głośne afery, które wstrząsnęły branżą

Statystyki to jedno, ale konkretne przypadki pokazują skalę bezczelności.

Przypadek pierwszy: zorganizowana grupa 16 osób. Zaaranżowali około 60 wypadków w latach 2013–2016. Używali aut zastępczych, fałszowali faktury VAT. Łup: ponad 2 miliony złotych.

Przypadek drugi: skradzione dane osobowe do zakładania fałszywych polis OC. W 2023 roku wykryto ponad 37 tysięcy takich prób. Ofiary dowiadywały się o kilkunastu polisach wystawionych na ich nazwisko. Szok? To mało powiedziane.

Przypadek trzeci: wielokrotne zgłoszenia tej samej szkody. Serwery do kopania bitcoinów „spłonęły” u trzech różnych ubezpieczycieli. Każdy dostał inną wersję wydarzeń – pożar, przepięcie, burza. Niektórzy zgłaszali fikcyjną kradzież samochodu czy hulajnóg elektrycznych wartych dziesiątki tysięcy.

Te przykłady pokazują, że wyłudzanie odszkodowań to nie drobne oszustwa. To zorganizowana działalność przestępcza godząca w interesy majątkowe nas wszystkich.

Dlaczego TY płacisz za cwaniaków?

Każde oszustwo ubezpieczeniowe uderza w twoją kieszeń. Mechanizm jest prosty: ubezpieczyciele muszą jakoś pokryć straty. Jak? Podnosząc składki dla wszystkich.

Co gorsza, przez paranoję firm uczciwi klienci też cierpią. Zgłaszasz prawdziwą szkodę? Przygotuj się na:

• Dokładną weryfikację każdego szczegółu.
• Dodatkowe pytania i dokumenty.
• Dłuższe oczekiwanie na wypłatę.

To cena, jaką płacimy za „kreatywność” oszustów. Każdy nieuczciwy uczestnik ruchu drogowego sprawia, że reszta musi udowadniać swoją niewinność.

Technologiczna wojna z oszustami

Branża nie śpi. Inwestycje w technologie antyfrandowe idą w miliony.

Sztuczna inteligencja kontra przestępcy

96% amerykańskich ubezpieczycieli używa już AI. U nas? System FOTO UFG analizuje zdjęcia uszkodzonych aut. W latach 2022-2024 wyłapał 9400 podejrzanych polis. Maszyna nie da się nabrać – sprawdza metadane, porównuje wzorce, wykrywa manipulacje.

Big Data wie o tobie wszystko

Myślisz, że twoja historia to twoja sprawa? Ubezpieczyciele łączą dane z:

• CEPiK (historia twojego auta).
• Rejestrów medycznych.
• Baz przedsiębiorców.

Pięć szkód w trzy miesiące? System to wykryje. Twierdzisz, że jesteś przedsiębiorcą, ale nie ma cię w żadnym rejestrze? Też się wyda.

Telematyka – gdy auto składa zeznania

Czarne skrzynki to koszmar oszustów. Twierdzisz, że jechałeś 50 km/h? Telematyka pokazuje 120. Mówisz, że hamowałeś? Dane nie kłamią – rejestrują wszystko.

W celowym spowodowaniu kolizji czy przy wymuszeniu kolizji takie dane są bezcenne. Pokazują prawdę bez względu na to, co zeznają „świadkowie”.

Współpraca branży

UFG prowadzi Zintegrowaną Platformę, gdzie ubezpieczyciele dzielą się danymi. Próbujesz zgłosić tę samą szkodę w kilku firmach? Namierzą cię. Jesteś „seryjnym poszkodowanym”? Też wpadniesz.

System pomaga wykrywać nielegalnego procederu na wielką skalę. To już nie pojedyncze firmy walczą z oszustami – to cała branża.

Co możesz zrobić?

Po pierwsze – miej oczy szeroko otwarte. Widzisz podejrzane zachowanie na drodze? Ktoś prowokuje kolizję? Dokumentuj wszystko. Zdjęcia, nagrania, świadkowie. W przypadku nieszczęśliwego zbiegu okoliczności każdy szczegół ma istotne znaczenie.

Po drugie – nie milcz. Wiesz o kimś, kto próbuje oszukać ubezpieczyciela? Zgłoś to. Większość firm ma anonimowe infolinie. Twoje zgłoszenie może zapobiec wyzyskania błędu w systemie i powstrzymać wzrost składek.

Po trzecie – wybieraj mądrze. Firmy skutecznie walczące z oszustwami mogą oferować niższe składki. Sprawdź, czy twój ubezpieczyciel inwestuje w systemy antyfraudowe.

Przyszłość? Będzie tylko gorzej

68% ekspertów przewiduje wzrost oszustw. Dlaczego?

• Digitalizacja otwiera nowe furtki dla przestępców.
• Kryzys ekonomiczny pcha ludzi do desperacji.
• Przestępcy się profesjonalizują.

„Przestępczość ubezpieczeniowa nigdy nie jest w 100 proc. identyfikowalna” – zauważa Krzysztof Dudek z PZU, wskazując na trudności w wykrywaniu i zwalczaniu oszustw ubezpieczeniowych.

Poważniejsze zdarzenie czeka nas za rogiem. Technologia pomaga oszustom, ale też ich demaskuje. To wyścig zbrojeń, gdzie stawką są nasze pieniądze.

FAQ – najczęściej zadawane pytania o wyłudzenia odszkodowań

Na czym polega wyłudzenie odszkodowania?

Wyłudzenie odszkodowania polega na tym, że ktoś celowo doprowadza do zdarzenia, które ma stanowić podstawę do wypłaty pieniędzy z polisy, albo świadomie wprowadza ubezpieczyciela w błąd co do okoliczności lub rozmiaru szkody. Chodzi o to, by dostać pieniądze, które się nie należą.

Zanim przejdziemy do kolejnego pytania, zastanówmy się, jak można rozpoznać, że ktoś próbuje nas oszukać na drodze.

Jak rozpoznać próbę celowego spowodowania szkody na drodze?

Aby rozpoznać próbę celowego spowodowania szkody, obserwuj nietypowe zachowania innych kierowców. Zwróć uwagę na takie sytuacje jak:

• nagłe, nieuzasadnione hamowanie,
• dziwne manewry na rondach lub skrzyżowaniach,
• cofanie na drodze szybkiego ruchu,
• pojazdy, które wydają się celowo „szukać” kolizji. Pamiętaj, że oszuści często działają w grupie i mogą mieć przygotowany scenariusz.

A co jeśli, mimo ostrożności, staniesz się celem takiego oszusta?

Co zrobić, gdy podejrzewam, że ktoś próbował wyłudzić ode mnie odszkodowanie w kolizji?

Gdy podejrzewasz, że ktoś próbował wyłudzić odszkodowanie w zaaranżowanej kolizji, przede wszystkim zachowaj spokój i dokumentuj wszystko bardzo dokładnie. Oto co konkretnie zrób:

1. Nie przyznawaj się do winy na miejscu zdarzenia, jeśli masz wątpliwości co do jego przebiegu.
2. Wezwij policję, nawet jeśli szkody wydają się niewielkie. Notatka policyjna jest ważnym dokumentem.
3. Zrób zdjęcia i nagrania wideo miejsca zdarzenia, uszkodzeń pojazdów, a także osób biorących udział w kolizji.
4. Zapisz dane świadków, jeśli tacy są.
5. Poinformuj swojego ubezpieczyciela o swoich podejrzeniach.
6. Rozważ kontakt z prawnikiem, zwłaszcza jeśli sytuacja jest skomplikowana. Pamiętaj, że bez należytego pojmowania przedsiębranego działania i zebranych dowodów, udowodnienie próby oszustwa może być trudne.

Teraz pytanie, które wielu sobie zadaje: jakie są kary za takie działania?

Ile grozi za wyłudzenie odszkodowania?

Za wyłudzenie odszkodowania grożą poważne konsekwencje karne. Zgodnie z polskim prawem:

• Jeśli ktoś celowo powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty odszkodowania (np. aranżuje stłuczkę), podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (Art. 298 Kodeksu karnego).
• Jeżeli sprawca dodatkowo wprowadza ubezpieczyciela w błąd (np. przez fałszywe zeznania czy podrobione dokumenty) w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, kara jest surowsza – od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności (Art. 286 Kodeksu karnego). Pamiętaj, że nawet próba oszustwa jest karalna.

Wiedząc o konsekwencjach, gdzie można zgłosić takie nielegalne działania?

Gdzie zgłosić podejrzenie wyłudzenia odszkodowania?

Podejrzenie wyłudzenia odszkodowania zgłoś w kilku miejscach, aby zapewnić skuteczne działanie. Możesz to zrobić:

• Na policji: To podstawowy krok, jeśli podejrzewasz przestępstwo.
• U swojego ubezpieczyciela: Większość firm ma specjalne działy antyfraudowe i często oferuje anonimowe infolinie lub formularze online do zgłaszania takich przypadków.
• Do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (UFG): UFG koordynuje działania antyfraudowe w sektorze i gromadzi dane o szkodach.
• Do CSIRT NASK: Jeśli oszustwo ma związek ze sferą cyber (np. phishing, fałszywe strony), zgłoś to przez stronę incydent.cert.pl. Nie obawiaj się zgłaszać podejrzeń – pomagasz w ten sposób walczyć z tym procederem.