Szkoda całkowita

Szkoda całkowita to sytuacja, w której naprawa pojazdu jest ekonomicznie nieuzasadniona lub technicznie niemożliwa. W praktyce oznacza to, że koszty naprawy przekraczają wartość rynkową pojazdu przed wypadkiem. Najczęściej jest to 70% wartości pojazdu sprzed szkody.

Według danych Polskiej Izby Ubezpieczeń, w 2023 roku szkody całkowite stanowiły około 15% wszystkich szkód zgłaszanych w ramach ubezpieczeń komunikacyjnych.

Zdarza się jednak, że ubezpieczyciel kwalifikuje szkodę jako całkowitą nieprawidłowo, co Tobie jako poszkodowanemu się nie opłaca. To nie jest koniec – możesz walczyć o swoje.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym jest szkoda całkowita,
• co robić, kiedy ubezpieczyciel nieprawidłowo zakwalifikował szkodę, jako całkowitą,
• jak się odwołać od decyzji ubezpieczyciela.

Kryteria oceny szkody całkowitej

Ubezpieczyciele stosują różne kryteria do określenia szkody całkowitej:

1. W ubezpieczeniu OC: Szkodę uznaje się za całkowitą, gdy koszt naprawy przekracza wartość pojazdu w dniu likwidacji szkody.
2. W ubezpieczeniu AC: Najczęściej szkodę całkowitą orzeka się, gdy koszty naprawy przekraczają 70% wartości pojazdu przed szkodą.

Przykład: Samochód o wartości 50 000 zł zostaje uszkodzony. Jeśli koszty naprawy wyniosą 36 000 zł (72% wartości), ubezpieczyciel prawdopodobnie orzeknie szkodę całkowitą.

Proces orzekania szkody całkowitej

1. Zgłoś szkodę ubezpieczycielowi.
2. Rzeczoznawca oceni stopień uszkodzeń pojazdu.
3. Ubezpieczyciel porówna koszty naprawy z wartością pojazdu.
4. Otrzymasz decyzję o uznaniu szkody za całkowitą lub częściową.

Według raportu Rzecznika Finansowego z 2023 roku, około 30% skarg dotyczących ubezpieczeń komunikacyjnych dotyczyło właśnie procesu orzekania szkody całkowitej.

Wyliczanie odszkodowania przy szkodzie całkowitej

Ubezpieczyciele stosują metodę dyferencyjną do obliczania odszkodowania:
Odszkodowanie = Wartość pojazdu przed szkodą – Wartość wraku
Przykład: Wartość pojazdu przed szkodą: 40 000 zł

Wartość wraku: 8 000 zł

Odszkodowanie: 40 000 zł – 8 000 zł = 32 000 zł

Pamiętaj, że w przypadku ubezpieczenia AC możesz mieć zastosowany udział własny, który zmniejszy kwotę odszkodowania.

Co zrobić z wrakiem po szkodzie całkowitej?

Po orzeczeniu szkody całkowitej masz kilka opcji:

1. Sprzedaj wrak:
   • Samodzielnie
   • Za pośrednictwem ubezpieczyciela
   • Poprzez platformy aukcyjne specjalizujące się w sprzedaży wraków
2. Napraw pojazd:
   • Wykorzystaj części z demontażu
   • Zastosuj tańsze zamienniki
3. Oddaj do stacji demontażu:
   • Otrzymasz zaświadczenie o demontażu pojazdu

Według danych Stowarzyszenia Forum Recyklingu Samochodów, w 2023 roku około 60% właścicieli pojazdów z orzeczoną szkodą całkowitą decydowało się na sprzedaż wraku.

Zgodnie z prawem ubezpieczyciel ma obowiązek pomóc Ci poradzić sobie z wrakiem.

Problemy i wyzwania z likwidacją szkód całkowitych

1. Zaniżanie wartości pojazdu: Ubezpieczyciele mogą próbować zaniżyć wartość pojazdu przed szkodą. Sprawdź wycenę w niezależnych źródłach, np. na portalach ogłoszeniowych.
2. Zawyżanie wartości wraku: Czasem ubezpieczyciele zawyżają wartość wraku, co zmniejsza odszkodowanie. Poproś o wycenę wraku w kilku skupach złomu lub na aukcjach internetowych.
3. Spory o kwalifikację szkody: Ubezpieczyciel może uznać szkodę za całkowitą, gdy Ty uważasz, że naprawa jest opłacalna. W takiej sytuacji rozważ odwołanie się od decyzji.

Szkoda całkowita a wytyczne KNF

Zgodnie z wytycznymi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) dotyczącymi likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, szkoda całkowita w kontekście ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów jest definiowana następująco:

Szkoda całkowita to uszkodzenie pojazdu w takim zakresie, że wartość przewidywanych kosztów naprawy przekracza wartość rynkową pojazdu sprzed powstania szkody.

KNF w swoich wytycznych zwraca uwagę na kilka kluczowych aspektów dotyczących szkody całkowitej:

1. Ustalanie wysokości świadczenia: Zakład ubezpieczeń nie powinien ograniczać uprawnionemu z umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych możliwości naprawy pojazdu, gdy nie wystąpiła szkoda całkowita. Oznacza to, że jeśli koszty naprawy nie przekraczają wartości pojazdu, ubezpieczyciel nie powinien narzucać rozliczenia szkody jako całkowitej.
2. Jednolite kryteria: Ubezpieczyciel powinien stosować identyczne kryteria ustalenia wartości odszkodowania niezależnie od tego, czy wystąpiła szkoda całkowita, czy częściowa. To zapewnia sprawiedliwe traktowanie wszystkich poszkodowanych.
3. Wycena wartości pojazdu: KNF zwraca uwagę na problem wyceny wartości rynkowej pojazdu przed szkodą oraz wartości pozostałości (wraku) po szkodzie. Brak jest jednoznacznych norm prawnych regulujących sposób dokonywania tych wycen, co może prowadzić do sporów między ubezpieczycielami a poszkodowanymi.
4. Koszty naprawy: Przy określaniu, czy szkoda jest całkowita, należy brać pod uwagę przewidywane koszty naprawy, określane zgodnie z zasadami wskazanymi w wytycznych KNF 1.
5. Prawo do naprawy: KNF podkreśla, że zakład ubezpieczeń nie powinien ograniczać uprawnionemu możliwości naprawy pojazdu, gdy nie wystąpiła szkoda całkowita. Oznacza to, że jeśli poszkodowany chce naprawić pojazd, a koszty naprawy nie przekraczają wartości pojazdu, ubezpieczyciel powinien to umożliwić.
6. Nadzór nad praktykami ubezpieczycieli: KNF wyraża zaniepokojenie przypadkami praktyk w likwidacji szkód niezgodnych z przepisami prawa i orzecznictwem sądowym. Dlatego wytyczne mają na celu ujednolicenie i poprawę standardów w branży ubezpieczeniowej.
7. Transparentność procesu: Wytyczne KNF mają na celu zwiększenie przejrzystości procesu likwidacji szkód, w tym szkód całkowitych, aby zapewnić lepszą ochronę praw poszkodowanych.

Warto zauważyć, że wytyczne KNF są regularnie aktualizowane. W 2023 roku wydano nowe Rekomendacje dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, które zastąpiły wcześniejsze Wytyczne z 2014 roku. Te aktualizacje mają na celu dostosowanie się do zmieniających się warunków rynkowych i potrzeb konsumentów.

Orzecznictwo sądowe dotyczące szkód całkowitych

Sądy często rozstrzygają spory dotyczące szkód całkowitych. Oto kilka przykładów:

1. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2018 r. (sygn. akt II CSK 429/17): Sąd stwierdził, że ubezpieczyciel nie może narzucać poszkodowanemu konkretnego warsztatu naprawczego ani części używanych do naprawy.
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2019 r. (sygn. akt I ACa 367/18): Sąd uznał, że przy wycenie wartości pojazdu przed szkodą należy uwzględnić jego rzeczywisty stan techniczny, a nie tylko rok produkcji i przebieg.
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r. (sygn. akt III CZP 80/11): Sąd stwierdził, że odszkodowanie za szkodę całkowitą powinno obejmować podatek VAT, jeśli poszkodowany nie ma możliwości jego odliczenia.

Jak odwołać się od decyzji ubezpieczyciela?

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją o szkodzie całkowitej:

1. Złóż pisemne odwołanie do ubezpieczyciela:
   • Przedstaw swoje argumenty
   • Dołącz dokumentację (np. niezależną wycenę pojazdu)
2. Skorzystaj z pomocy rzeczoznawcy:
   • Uzyskaj niezależną opinię o stanie pojazdu i kosztach naprawy
3. Rozważ mediację:
   • Poproś o pomoc Rzecznika Finansowego
4. Złóż skargę do Komisji Nadzoru Finansowego:
   • Jeśli ubezpieczyciel naruszył prawo lub dobre praktyki
5. Skieruj sprawę do sądu:
   • To ostateczność, gdy inne metody zawiodą.

Czytaj więcej: Jak się odwołać od decyzji ubezpieczyciela

Według danych Rzecznika Finansowego, w 2023 roku około 40% odwołań od decyzji o szkodzie całkowitej kończyło się zmianą decyzji ubezpieczyciela na korzyść poszkodowanego.

Szkoda całkowita to skomplikowany proces, który wymaga uwagi i znajomości swoich praw. Dokładnie analizuj dokumentację, nie bój się kwestionować decyzji ubezpieczyciela i korzystaj z dostępnych środków odwoławczych. Dzięki temu zwiększysz szanse na uzyskanie sprawiedliwego odszkodowania.